تألیف: پرویز مولوی ـ هومن کاغذیان
ناشر: انتشارات حیان ـ اباصالح
نوبت چاپ: اول، پاییز 1382
شمارگان: 2200 نسخه
قیمت: 1490 تومان
هدف از ارسال رُسل و تبیین دین به وسیلهی ایشان، هدایت انسانها به سوی خدا و در نتیجه رسیدن به امن و آرامش واقعی است. شاید هر هدف دیگری را نظر افکنیم، به نوعی عَرَضی بر این جوهر باشد. گوهر ادیان معنویت است و معنویت مایهی رسیدن به ایمنی واقعی. شیخ محمود شبستری (ره) در مثنوی گلشن راز چنین سروده است:
شریعت پوست، مغز آمد حقیقت*** میان این و آن باشد طریقت
هرگاه از چیستی گوهر و صدف ادیان سخنی به میان آید این بیت بسیار راهگشا خواهد بود و حقیقت به تعبیر ما همان معنویت است که مایهی آرامش و امنیت میگردد.
در تعریف انسان کامل گفتهاند: جمع کنندهی مابین دنیا و عقبی و حرکت کننده، در خط تعادل آن دو، به دور از افراط و تفریط و به تعبیری دارندهی تعادل جسمی و روانی. تعادل وقتی حاصل میگردد که انسان در ایمنی به سر برد، در حالت امنیت بیرونی و درونی، امنیت جسمی و روانی، داشتن بهداشت جسمی و بهداشت روانی، پس کلیهی اعمال عبادی، مراحل و مراتب سلوک، همه برای رسیدن به تعادل و در نهایت، ایمنی است.
هر طبع سلیمی، سهلترین راه وصول به این ایمنی و سلامت را میطلبد و در سراسر زندگی جویای آن است. با تأمل در قرآن که معجزهی جاوید حضرت ختمی مرتبت، محمد مصطفی (ص) است، بدون شک پاسخ یافته خواهد شد. ادعای ما طبق عنوان کتاب این است که ایمنی تن و روان میسور نمیگردد جز در سایه سار قرآن، حال برای اثبات این امر، به «لف و نشر» آن میپردازیم. واژهی امن (ایمنی) به معنای ایمن شدن؛ بیهراس شدن؛ بیبیم شدن؛ اعتماد کردن؛ اطمینان؛ آرامش قلب؛ سلامت و عافیت؛ امنیت و آسودگی؛ راحت و سازگاری و ضدخوف است که همهی این معانی در لغتنامهی دهخدا آمدهاند.
در اصطلاح صوفیه نیز عالم امن به معنای جهان لایتغیری که حقیقت وجود در آنجا تحقق میپذیرد، تعبیر شده است (یا عالم ذات و صفات).
واژهی روان نیز به معانی جان و روح به کار رفته است که البته مرادف دقیق آن نفس است که آن، حدفاصل بین جسم و روح بوده و دارای درجاتی (از دانی تا عالی) است.
روان در زبان پهلوی، «رُبان» و در اوستا «اُروان» بوده و از ریشهی «ارو» به معنی وسیع و بزرگ آمده است. پس تلفظ «روان» باید با ضَمّ اوّل باشد و با فتح اوّل غلط مشهور است که اشتباه به «روان» به معنی رونده شده است.
پس در واقع معنای دقیق عنوان کتاب این است که ؛ آرامش و سلامت تن و روان (جسم ونفس) انسان تنها در سایه سار قرآن حاصل میگردد.
لطیفهای دیگر که شایستهی ذکر میباشد این است که در قرآن، به غیر از حروف ربط و جارّه و ضمائر و افعال ناقصه و سایر لغات واسطهای دستوری، بیشترین تکرار فعلی، بعد از فعل با ریشهی «قَولَ»، فعل با ریشهی «اَمَنَ» میباشد و این امر نشان دهندهی این است که قرآن برای به امن رسیدن انسانها بسیار تأکید داشته است. (یکی از رموز تکرارهای قرآنی، تأکید بر آن مفاهیم است). مثلاً حدود 270 بار، واژه «آمنوا» آمده است. رسیدن به امن و آرامش حقیقی، کمال مطلوب انسانی قرآنی است و خطابهای قرآنی پیش فرضش امنیت است. «یا ایهاالذین آمنوا...، ای کسانی که ایمان آوردهاید [در حرم امن الهی وارد شدید [در این وجیزهی ناچیز که در 7 فصل (به تعداد عدد سعی بین صفا و مروه) تنظیم شده است، سعی گردید تا واژهی ایمنی و قرآن را در کنار هم بیاوریم و ایمنی را زیر چتر قرآن در دو حیطهی تن و روان تعریف نماییم، اما نه چتری که تنها سایه دارد، بلکه سایه سار دارد. سایهای فراخ در این کویر سوزان دنیا و اشتغالات حس که امنیت وامان را برای سالک فراهم میآورد. در فصل اول و دوم شواهدی تجربی در جهت ایجاد اطمینان و اعتماد هر چه بیشتر به کتاب الهی، با ذکر استنادات دقیق آنها، توصیف و تبیین گردیدهاند.
در فصل سوم نیز شبهات و تشویشهای ناشی از اتانازی (پدیدهی مرگ از روی ترحّم) در محضر قرآن بطور شفاف به امن و آسایش بدل گردیده است. فصل چهارم امنیت روان و جسم را در قالب تبیین دعا درمانی مورد بحث قرار داده و به تعبیری تعامل قرآن نازل (کتاب قرآن) و قرآن صاعد (دعا) را به قلم تصویر کشیده است.
در فصل پنجم، نیز مقالهای از دوست فاضل و اندیشمندمان، جناب آقای دکتر حسن نوغانی جهت هر چه بیشتر کردن وزانت کتاب آورده شده است. در فصل ششم، پدیدهی ایدز فرهنگی؛ تشریع و تبیین گردیده است. سندرم نقص ایمنی اکستابی بدن با سندرمی مشابه، که در سطح جامعه و افکار اعضای جامعه به وجود میآید، مقایسه شده است.
در فصل هفتم، چالش مشابه سازی انسان ـ که از دستاوردهای تکنولوژی نوین بشر در آستانهی قرن بیست و یکم است ـ را در سایه سار قرآن به امنیت بدل نموده و پاسخ به شبهات ناشی از محصولات این فناوری داده شده و نوعی امنیت روانی فراهم آورده است. کتابی در اختیار نوع بشر قرار گرفته که هر روز حقانیت آن روشنتر میشود و با پیشرفت علوم نه تنها محجوب نمیشود بلکه بیشتر و بهتر پرتوافشانی میکند.
«ایمنی در سایه سار قرآن»، شاید عنوان شایستهتری برای کتاب باشد، زیرا به قول مولوی «تنزجان و جان زتن مستور نیست» که مؤلفین مصادیق آن را در کتاب پیشین خود تحت عنوان «اثرات روان برسیستم ایمنی بدن» آوردهاند و در واقع آوردن لفظ «تن و روان»، در عنوان کتاب، تنها از جهت مماشات بوده است.
در انتها از جناب آقای محمدعلی عصاره زادگان که در تألیف و تدوین دو مقالهی اوّل و سوّم کتاب، سهم به سزایی داشتهاند قدردانی مینماییم. از آقایان سینافولادوند و سیدرضا موسوی نیز که در مراحل تهیهی کتاب با ما همکاری نمودهاند نیز کمال تشکر را داریم. به مدیریت فاضل انتشارات، جناب آقای دکتر خزعلی نیز مراتب امتنان خود را ابزار مینماییم. در تقریظ استاد محمدمهدی فولادوند بر این کتاب آمده است: باید از اهتمام شما در تطبیق دین با نتایج علوم بشری سپاسگذاری کرد و توفیق هر چه بیشتر جناب عالی را در این مهم از خداوند خواستار شد.
دربارهی مطلب مهمی که در مقاله آمده، تا آنجا که بنده به خاطر دارم، احمد زئیل مصری پژوهشی علمی انجام داده و موفق به دریافت جایزهی نوبل گردیده است. بنده سالهای دراز قبل از این در «مثنوی عصر ما» که هنوز صورت کامل آن به چاپ نرسیده گفته بودم:
«ذره ذره هر چه در ارض و سماست» *** با دلیل و منطق و چون و چراست
پای استدلالیان است آهنین ***برتر از این هیچ برهانی مبین
در هر حال اگر ذرهای با ذرهی دیگر میل ترکیبی دارد، حکایت از آن میکند که در خلق عالم و تکون هنوز «صُدفه» هیچ نقشی ندارد و همه چیز حساب و کتاب دارد و یکی از صفات و «نعوت» الهی «عَدل» است و عدل در لغت، به معنی یکسان و هم وزن قرار دادن دو کفه از بار شتر است. بدین معنی که میان آن دو تعادل و هم وزنی کامل رعایت شود. از این که جناب عالی وجههی همّتِ خود را در این امر «مهم»، تطبیق شریعت با علم یا درستتر بگویم تطبیق الهامات عالیهی قرآنی با نتایج علوم جدید قرار دادهاید، باید جامعه و پژوهندگان راستین از شما تجلیل و تشویق به عمل آورند. بنده به نوبهی خود توفیق هر چه بیشتر جناب عالی را در تداوم این مهم از خداوند متعال خواستارم.
فصول کتاب عبارتند از:
فصل 1) زیست شناختی قرآنی
فصل 2) ژنتیک و قرآن
فصل 3) اِتانازی در محضر قرآن
فصل 4) دعا درمانی قرآنی
فصل 5) مثبت اندیشی از منظر برهان، عرفان و قرآن
فصل 6) ایدز فرهنگی
فصل 7) مشابه سازی انسان در آینهی قرآن
سخن آخر
ضمیمهی (1) جلوهای از علم طب در آینهی اخ القرآن
ضمیمهی (2) قرآنهای صاعد در قرآن نازل (فهرست موضوعی دعاهای قرآن).
در سخن آخر کتاب آمده است:
مباحثی هر چند خلاصه و تنها جهت طرح بحث و به طریق خیرالکلام مطرح گشت که عمدهترین انگیزه از گردآوری و تدوین این وجیزهی ناچیز، مضمون دو بیت فوق است و لاغیر. اصلاً عشق ورزیدن غرض اصلی تدوین کتاب تکوین است و به تعبیر ابیات فوق هنر است. ولیکن بایستی مراقب آفات آن بود، زیرا که هر شئی لطیفی را آفاتی است. عرفا گفتهاند که سه کتابِ؛ تدوین (قرآن)، تکوین آفاقی (عالم هستی) و تکوین انفسی (انسان) موازنه دارند و عقل، عامل این موازنه است و در نهایت باید به عشق منتهی شود.
ایمنیشناسی وظیفهی هر فردی است در سراسر عالم و تنها به یک علم از حیطهی علوم پزشکی، خلاصه نمیشود.
وسعت و دامنهی ایمنیشناسی جهانی است که به تعبیر قرآن، به وسعت عالمین غیب و شهادت میباشد. عالم بیرون انسان، که جسم نیز جزئی از آن است، عالم اصغر است و عالم درون انسان، عالم اکبر و «ایمنی»، مفهومی است جهت برقراری امنیت، تعادل و سلامت در عالم اصغر و اکبر.
دین، مفاهیم و گزارههای آن، همگی، جهت برقراری ایمنی آمدهاند، بدیهی است اگر وظیفهی دین، ایجاد سلامت امنیت و تعادل انسان باشد. به یقین در عالم اکبر، مصداق بارزتری دارد. چه آن که میدانیم «تن زجان و جان زتن مستور نیست»؛ بنابراین «ایمنی در سایه سارِدین» جایگزین دیگری برای عنوان مجموعهی حاضر میباشد.